«Шунды» — удмурт калыклэн вуоно инъетэз

Артем Малых

Артем Малых

Туала удмурт дуннеын удмурт культураез но идентитэтэз утись-возись институтъёслэсь функциоссэ удмурт мер но культура огазеяськонъёс быдэсто. Вакчияк вераса, удмурт мер − со та институтъёс вискын интыяськем мар ке. Асьсэдыз удмуртэн лыдъясь но асваланзэс утись удмуртъёс та удмурт институтъёслэсь кыдёкын улэменызы, соослэн «вӧтэсазы» уг шедё ни ке, удмурт мерлэн ог люкетэз луэмысь дугдо ни, солэсь палэнын кылё. Удмурт мерлэн кема улонэзлы инъет на институтъёслэн арысь-аре вылдӥськемзы, кема аръёс ӵоже возиськемзы. Удмурт дуннелэн институтъёсыз пӧлысь мер огазеяськонъёс тужгес но кулэ луись инты басьто. Культура огазеяськонъёсын но институтъёсын ӵошатоно ке, мер огазеяськонъёслэн ужан удыссы паськытгес но, оглом, миссизы но. Соос быдэс удмурт мерез возьмато но вань удмурт калык понна сюлмасько. Удмурт мер огазеяськонъёс – со удмурт политикалэн валтӥсь институтъёсыз. Туала дыре, куке Удмурт Элькун удмуртан политикаез уг нуы, вань секыт удмуртан но удмуртлыкез возён уж удмурт мер огазеяськонъёс вылэ усе. Али асьмелэн кык бадӟым удмурт мер огазеяськонмы вань – «Удмурт Кенеш» но «Шунды». «Шунды» – удмурт егитъёслэн валтӥсь огазеяськонзы. «Шунды» – со удмурт калыклэн вуоноезлэн инъетэз, дӥньыз, малы ке шуоно солэн ёзчиосыз 10-15 ар улыса выль удмурт кивалтӥсьёс но азьветлӥсьёс луозы. «Шунды» азьын туж бадӟым но кылкутӥсь ужпум сылэ – вань удмурт егитлыкез возьматыны, солэсь малпанъёссэ-медонъёссэ утьыны, солэсь потенциалзэ уже кутыны но идеологи ласянь ӧръяны. «Шунды» аслэсьтыз ужзэ туж секыт вакытэ нуэ, куке нимлыко удмурт институтъёс кризис калэ вуэмын, культура но мер ужлэн форматъёсыз воштӥсько, Россиысь но Удмуртиысь оглом ӧжыт адями мер уже пыриське. Сыӵе югдуре «Шунды» нуналмысь нуналэ вань удмурт егитъёс понна тырше: гуртысьёсыз но карысьёсыз понна, тып-тыпъёсыз но ӟучомемъёсыз понна. «Шундылэн» ужез данъямон: «Шунды» мукетъёсыныз вунэтэм-аналтэм, палэнэ кельтэм удысъёсын сӧзнэто уж нуэ. Шуом, нокин но гуртысь удмурт егитъёсын нимысьтыз уг выры, озьы ик егит семьяосын но. Туала коштан егитъёс, шунды пуксён культура шоры учкисьёс та ужез кулэтэмен лыдъяло ке но, та ужтэк удмурт мермы туж лябомысал. Маин-о «Шунды» азинэсгес луыны кулэ? «Шундылы» валаны кулэ, со удмурт егитъёс понна гинэ ӧвӧл, вань удмурт калык понна кыл кутэ, малы ке шуоно алиала «Шундые» пыриськисьёс 10-15 ар улыса арлыдо удмурт мерлэн езчиосыз луозы. Нош та адямиослэн удмуртлык ласянь малпанъёссы но эсэпъёссы али ик кабъясько, шонер удмурт учкетъёс виразы али пыӵалозы ке, соку асьме мермылэн вуоноез луоз на. Та истори миссизэ валаса, «Шунды» вань удмурт егитъёслы шуыса инкуазь (среда), эффекто мер лифт но ужпадӟа (карьера) лаборатори кылдытыны кулэ. 10 ар улыса удмурт мер азьын кадръёслэн воштиськонзылэн ужпумез ӝутӥськоз. Али удмуртъёс Элькунысь кивалтонын чиньыен лыдъямон, соин ик удмуртъёслэн позицизы но укыр лябыт. Та югдурез воштон вылысь трос выль вожвылъяськымон, культура но дышетон удысын сяна, политикаын, бизнесын но промышленностьын азинэс ужаны быгатӥсь адямиосты будэтыны кулэ. Та ужпум – «Шундылэн» ужез. Таланто удмурт егитъёс «Шундылэсь» медам палэнске шуыса, удмурт егитъёслы пӧртэм пумо луонлыкъёс кылдытыны кулэ. Соку гинэ тросгес адями, та пыриськемезлэсь пайдазэ валаса, «Шундылэн» ужаз пыриськоз. Кылсярысь, али егит социологлы яке суредасьлы «Шундыын» нокыӵе нимаз уж ӧвӧл – мын Можгала, удмурт дискотека ортчыты. Нош профессиез ласянь со солы нокыӵе пайда но уг сёт. Шонер луысал, «Шундыын» та выллем луонлыкъёс пӧртэм удысъёсын тунсыкъяськись удмурт егитъёслы кылдытэмын луысалзы ке. «Шунды» котькуд таланто но амбициё удмурт адямилэн лабораториез но школаез мед луысал вылэм. Вань удмуртъёс сыӵе школа пыр потысалзы ке, удмурт мермы кык поллы юнгес луысал. Сӥзисько «Шундымылы» выль вормонъёс но азинскон!

Добавить комментарий